Buổi sáng nước Ý bắt đầu bằng một ly cà phê bằng chiếc ấm Moka Pot

Cái tên Moka bắt nguồn từ thành phố cảng Mocha của Yemen, nơi từng là trung tâm buôn bán cà phê quan trọng từ thế kỷ XV đến XVII. Từ đây, hạt Arabica thượng hạng theo những chuyến tàu vượt biển ra khắp thế giới, mang theo cả danh tiếng “Moka” như một dấu ấn của hương vị đậm đà. Moka còn gắn liền với phương pháp pha chế đã đi sâu vào đời sống Ý – với nhân vật trung tâm là chiếc ấm Moka Pot.

Năm 1933, Alfonso Bialetti sáng chế ra chiếc ấm nhỏ bằng nhôm, thiết kế ba phần đơn giản: khoang chứa nước, ngăn bột cà phê và khoang hứng thành phẩm. Khi đặt lên bếp, áp lực nhẹ từ hơi nước đẩy dòng nước nóng thấm qua lớp cà phê xay, cho ra một tách đen sóng sánh, thơm ngậy, tuy không nhiều crema như espresso pha máy, nhưng lại gần gũi và chan chứa hồn Ý. Người con trai Renato Bialetti sau này đã biến phát minh ấy thành biểu tượng toàn cầu. Khi ông qua đời năm 2016, tro cốt của ông còn được đặt trong một chiếc ấm Moka lớn – chi tiết giàu tính biểu tượng, gói trọn một đời gắn bó.

Nhà văn Pier Paolo Pasolini từng nói: “La moka è il profumo del risveglio italiano” – Moka là hương thơm của sự thức tỉnh nước Ý. Quả thật, với nhiều thế hệ người Ý, ký ức buổi sáng luôn gắn với tiếng rít và mùi thơm từ chiếc ấm Moka, một nghi thức giản dị nhưng bền bỉ qua thời gian.

Pha cà phê bằng Moka Pot cũng giống như một nghi lễ. Trước hết, đổ nước vào khoang dưới đến ngay dưới van an toàn, cho cà phê xay vừa vào phễu kim loại, san đều mặt bột nhưng không nén chặt. Khi đun, áp lực nhẹ nhàng đẩy nước qua lớp cà phê, tạo nên dòng chảy nâu óng ánh lấp đầy khoang trên cùng. Tiếng “gurgle” cuối cùng báo hiệu tách cà phê đã sẵn sàng, để rồi khi rót ra tách gốm, mùi hương ấy làm bừng sáng cả một buổi sáng yên bình.

So với espresso – thứ cà phê mạnh mẽ từ máy móc hiện đại với áp suất 9 bar, tạo ra tách nhỏ gọn, phủ crema vàng óng, Moka Pot dịu dàng và chậm rãi hơn, với áp suất chỉ 1.5 bar. Nếu espresso là nhịp sống nhanh của quán bar Ý, nơi người ta đứng bên quầy và uống cạn chỉ trong vài ngụm, thì Moka Pot lại là nhịp điệu ấm áp của căn bếp gia đình, gắn với sự chờ đợi, ký ức và tính sẻ chia. Hai phong cách ấy song hành, bổ sung cho nhau, làm nên chiều sâu độc đáo của văn hóa cà phê Ý.

Chiếc ấm Moka Pot còn in dấu trong văn hóa đại chúng. Sophia Loren từng xuất hiện trong quảng cáo Bialetti, đầy quyến rũ bên chiếc ấm bạc sáng, khiến nó thành biểu tượng gắn liền với sự tinh tế Ý. Marcello Mastroianni, trong nhiều bức ảnh hậu trường, cũng thường nhâm nhi tách Moka giữa giờ nghỉ quay. Hình ảnh ấy khắc họa chất lãng mạn và thanh lịch của Ý giữa thế kỷ XX. Và ở New York hay Buenos Aires, cộng đồng di cư Ý vẫn giữ thói quen buổi sáng với Moka Pot như sợi dây nối liền họ với quê hương, để tiếng rít và mùi thơm ấy gợi lại những quảng trường, nhà thờ và con phố nhỏ.

Hơn chín thập kỷ đã trôi qua, Moka Pot vẫn nằm trên kệ bếp của hàng triệu gia đình, từ Rome đến Buenos Aires, từ Milan đến New York. Nó đã vượt ra khỏi chức năng pha chế, trở thành “đại sứ văn hóa” thầm lặng, mang theo hương vị Ý đi khắp thế giới, từ căn bếp, màn ảnh đến ký ức của bao thế hệ.